Według art. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, komornik sądowy jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym.

Komornik jest takim funkcjonariuszem zarówno w świetle ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, jak i art. 115 § 13 kk. Prawo karne zapewnia komornikowi szczególną ochronę (naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego - art. 222 kk, jego znieważenie - art. 226) oraz określa jego odpowiedzialność za czyny popełnione w charakterze funkcjonariusza publicznego (przyjęcie korzyści majątkowej lub osobistej - art. 228, działanie na szkodę interesu publicznego lub prywatnego przez przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków - art. 231, poświadczenie w dokumencie nieprawdy co do okoliczności mającej znaczenie prawne - art. 271).

Według art. 10 ust. 1 ustawy, komornikiem sądowym może być ten, kto posiada obywatelstwo polskie, korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, jest nieskazitelnego charakteru, ukończył wyższe studia prawnicze lub administracyjne, ukończył 25 lat, odbył aplikację komorniczą i złożył egzamin komorniczy.

Od odbycia aplikacji komorniczej i złożenia egzaminu komorniczego zwolnieni są sędziowie, prokuratorzy, adwokaci, radcowie prawni, notariusze oraz osoby, które ukończyły aplikację sądową, prokuratorską, adwokacką, radcowską lub notarialną, a także osoby posiadające stopień doktora nauk prawnych (art. 10 ust. 2 ustawy).

Komornika powołuje Minister Sprawiedliwości na wniosek zainteresowanego, złożony za pośrednictwem prezesa sądu apelacyjnego, w okręgu którego komornik zamierza wykonywać swoje czynności. Przed powołaniem Minister Sprawiedliwości zasięga opinii samorządu komorniczego o zainteresowanym (art. 11 ust. 1 ustawy).

Samorząd komorniczy ma obowiązek przedstawić opinię w terminie miesiąca od dnia otrzymania wniosku. Brak opinii w tym terminie nie wstrzymuje rozpoznania wniosku przez Ministra Sprawiedliwości (art. 11 ust. 2 ustawy).

Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji nie precyzuje, który z organów samorządu komorniczego opiniuje kandydaturę. W przepisach określających kompetencje organów samorządu zarówno wśród kompetencji Krajowej Rady Komorniczej, jak i rady izby komorniczej ustawodawca wymienia opiniowanie w sprawie powoływania i odwoływania komorników i asesorów komorniczych.

Do wniosku o powołanie zainteresowany powinien dołączyć dokumenty potwierdzające swoje kwalifikacje oraz może przedkładać opinie.

Osoba zainteresowana składa wniosek o powołanie bezpośrednio do prezesa sądu apelacyjnego lub za pośrednictwem izby komorniczej, w której okręgu znajduje się rewir komorniczy, o którego objęcie wnioskuje zainteresowany (art. 12 ustawy).

Minister Sprawiedliwości może również powołać komornika z własnej inicjatywy po zasięgnięciu opinii samorządu komorniczego.

Komornik jest obowiązany w terminie miesiąca od dnia zawiadomienia o powołaniu utworzyć lub objąć kancelarię i zgłosić o tym Ministrowi Sprawiedliwości (art. 13 ust. 1 ustawy). W uzasadnionych wypadkach Minister Sprawiedliwości może przedłużyć ten termin.

W razie niedopełnienia obowiązku utworzenia lub objęcia kancelarii, powołanie traci moc. Okoliczność tę stwierdza Minister Sprawiedliwości (art. 13 ust. 3 ustawy).

Przy powołaniu komornik składa ślubowanie wobec Ministra Sprawiedliwości według następującej roty: „Ślubuję uroczyście jako komornik powierzone mi obowiązki wypełniać zgodnie z prawem i sumieniem, dochować tajemnicy państwowej i zawodowej, w postępowaniu swym kierować się zasadami uczciwości, godności i honoru” (art. 14 ust. 1 ustawy).

Minister Sprawiedliwości może upoważnić prezesa właściwego sądu apelacyjnego do przyjęcia ślubowania.

Minister Sprawiedliwości odwołuje komornika, jeżeli komornik:

1) zrezygnował z pełnienia swoich obowiązków,

2) z powodu choroby lub stanu zdrowia został uznany za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków komornika lub bez uzasadnionej przyczyny odmówił poddania się badaniu, mimo zalecenia właściwej izby komorniczej,

3) ukończył 65 rok życia,

4) został pozbawiony prawomocnym wyrokiem sądu praw publicznych lub prawa wykonywania zawodu,

5) rażąco i uporczywie naruszał przepisy prawa, co zostało stwierdzone orzeczeniami sądu wydanymi w wyniku rozpoznania środków zaskarżenia, skarg na czynności komornika lub innych środków prawnych - na wniosek prezesa właściwego sądu apelacyjnego,

6) został ukarany, prawomocnym orzeczeniem dyscyplinarnym, karą wydalenia ze służby komorniczej,

7) nie zawarł umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej lub utracił to ubezpieczenie z przyczyn przez siebie zawinionych (art. 15 ust. 1 ustawy).

Odwołanie komornika w wypadkach, o których mowa wyżej w pkt 2, 5 i 7, następuje po uprzednim wysłuchaniu komornika, chyba że nie jest to możliwe, oraz po zasięgnięciu opinii samorządu komorniczego.

Komornik używa tytułu: „Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w ...” lub „Komornik Sądowy Rewiru ... przy Sądzie Rejonowym w ...”, a jeżeli siedziba kancelarii znajduje się w innej miejscowości niż siedziba sądu rejonowego, należy dodać „Kancelaria Komornicza w ...” z dokładnym adresem art. 17 ustawy).

Komornik używa okrągłej pieczęci urzędowej z godłem państwa, zawierającej w otoku jego funkcję oraz oznaczenie siedziby.

Komornik na własny rachunek wykonuje powierzone mu czynności i nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.) (art. 3a ustawy). Do komornika stosuje się przepisy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ubezpieczeniach społecznych oraz o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym dotyczące osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 28 ustawy).

Od dochodu w każdym miesiącu komornik sam oblicza i odprowadza podatek dochodowy według zasad określonych ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.).

Encyklopedia egzekucji sądowej

pod redakcją Zbigniewa Szczurka

Wydawnictwo “Currenda”

Sopot 2002